Programlama Dilleri

FORTRAN

• FORTRAN, IBM tarafından IBM 704 bilgisayarı üzerinde fen ve mühendislik uygulamalarını programlamak amacıyla 1950’li yıllarda geliştirilmeye başlanmış, 1960’larda farklı uyarlamaları geliştirilmeye devam etmiştir (Fortran I: 1957, Fortran II: 1958, Fortran IV: 1962, Fortran 66: 1966, …)
• Sadece IF, GOTO, DO ifadelerini içeren basit bir dil olduğu için Pascal ve C gibi programlama dilleri geliştirildikten sonra kullanımı azalmıştır.
• Bir dilin sözdizimine örnek olarak yaygın biçimde bir “Merhaba Dünya” programı gösterilir. Aşağıda Fortran ile yazılmış bir “Merhaba Dünya” programı verilmiştir:

PROGRAM HELLO PRINT*, ‘Hello World!’ END

COBOL

• Sayısal işlemlerin gerçekleştirilmesinde avantaj sağlayan FORTRAN dili giriş/çıkış (I/O) işlerinde yeterli değildir.
• Giriş/çıkış işlemlerinin oldukça önemli olduğu ticari uygulamalar için 1959 yılında COBOL dili geliştirilmiştir.
• Sayısal ve metin türü verilerin diziler ve kayıtlar gibi veri grupları haline organize edilmesini sağlamıştır.

BASIC

• BASIC (Beginner’s All-purpose Symbolic Instruction Code) öğrenmesi ve yazması kolay olan bir dildir.
• Bu nedenle genellikle bilgisayar bilgisi az olanlara programlama dili öğretmek için kullanılır.
• Microsoft şirketi tarafından geliştirilen QBASIC (QuickBasic), MS-DOS işletim sisteminin belli sürümlerinin parçası olarak sunulmuştur.

Yapısal Programlama Nedir?

• 1960’lı yılların sonunda ortaya çıkan yapısal programlama (structured programming) kavramı ile uzun ve karmaşık programların, bloklara ayırarak daha kolay biçimde yazılabilmesi mümkün olmaktadır.
• Yapısal programlamada programın belirli bir satırına gitmeye yarayan GOTO ifadesinin kullanılmaması, yordamsal (prosedürel) bir yapının tercih edilmesi esastır.

ALGOL

• ABD ve Alman bilim insanlarının evrensel bir programlama dili üstünde birlikte çalışmaları sonucunda 1958’de ortaya çıkmıştır.
• John Backus ve Peter Naur tarafından yaratılan BNF (Backus-Naur form) olarak bilinen formal dilbilgisine sahip ilk dildir.
• ALGOL dili kullanım zorluğu nedeniyle yaygın olarak kullanılmamış olsa da; BCPL, B, C, Simula, Pascal ve PL/I gibi birçok dile öncü olmuştur.

PASCAL

• PASCAL programlama dili pek çok öğrenciye bilgisayar programlamayı öğreten ve çeşitli versiyonları bugün hala yaygın olarak kullanılmaya devam eden en önemli programlama dillerinden biridir.
• Bilgisayar bilimcisi Niklaus Wirth 1970’te yapısal programlamayı derleyiciler için daha kolay işlenir hale getirebilmek amacıyla PASCAL’ı geliştirmiştir. Adını matematikçi ve düşünür Blaise Pascal’dan almıştır.
• Wirth, PASCAL’dan başka Modula-2 ve Oberon programlama dillerini de geliştirmiştir. Bu diller Pascal’a benzerler ve ayrıca nesneye yönelik programlamayı da desteklerler.

C

• AT&T Bell laboratuvarlarında, Ken Thompson ve Dennis M. Ritchie tarafından UNIX İşletim Sistemi’ni geliştirebilmek amacıyla B dilinden türetilmiş yapısal bir programlama dilidir.
• Geliştirilme tarihi 1972 olmasına rağmen yaygınlaşması Brian W. Kernighan ve Dennis M. Ritchie tarafından 1978’de yayımlanan “C Programlama Dili” kitabından sonra olmuştur.
• İşletim sistemleri, gömülü sistemler, sürücü yazılımı ve hız gereken her türlü işlemde kullanılan bir dildir.
• 70’li ve 80’li yıllarda birçok farklı uyarlaması geliştirildikten sonra, 1989’da ANSI tarafından standart bir C dili tanımlanmıştır (ANSI C)

Nesneye Yönelik Programlama

• NYP’nın altında yatan ana fikir; her bilgisayar programının, etkileşim içerisinde olan birimler veya nesneler kümesinden oluştuğu varsayımıdır.
• Bu nesnelerin her biri, kendi içerisinde veri işleyebilir, ve diğer nesneler ile çift yönlü veri alışverişinde bulunabilir.
• NYP’dan önce var olan yaklaşımda (yordamsal programlama), programlar sadece bir komut dizisi veya birer işlev (fonksiyon) kümesi olarak görülmekteler.

C++

• Simula dili ile ortaya çıkan nesneye yönelik yaklaşım Bjarne Stroustrup tarafından C diline uyarlanmış ve ortaya C++ çıkmıştır (1983).
• Günümüzde en çok kullanılan dillerden biri olan C++, C dilinin hız ve esneklik gibi tüm iyi özelliklerini korumuştur.
• 1998 yılında ANSI/ISO tarafından Standard C++ yayınlanmıştır.

JAVA

• Java, Sun Microsystems mühendislerinden James Gosling tarafından geliştirilmeye başlanmış açık kodlu, nesneye yönelik, ortamdan bağımsız, yüksek verimli, çok işlevli, yüksek seviye, adım adım işletilen (interpreted) bir dildir.
• Interaktif TV’ler ve küçük cihazlarda kullanılmak üzere tasarlanan JAVA, platform bağımsızlığı sayesinde geniş kullanım alanı buldu.
• JAVA’nın senktaksı C ve C++ dillerine benzemekle birlikte daha basit bir nesne modeli ve daha az alt seviye olanakları içerir (işaretçi kullanımı yoktur).

C#

• C++ ve JAVA’nın iyi yönlerini bünyesinde barındıran yeni bir dildir (2001).
• Bu dilin tasarlanmasına Pascal, Delphi derleyicileri ve J++ programlama dilinin tasarımlarıyla bilinen Anders Hejlsberg liderlik etmiştir.
• Microsoft tarafından .NET çatısı üzerinde geliştirilen (eski Visual J++’ın yerini alan) C#, JAVA’ya en önemli rakip olarak görülmektedir.
• C# görsel programlamaya da olanak sağlar.

Görsel Programlama Dilleri

• Grafik Kullanıcı Arabirimi (GUI: Graphical User Interface) kullanan Windows, Linux gibi işletim sistemleri için uygulama geliştirmeye yarayan yeni nesil programlama dilleridir.
• Pencere içinde yer alan metin kutuları, butonlar, tablolar gibi elemanları program kodu yazarak değil, görsel olarak pencereye yerleştirmeye olanak sağlar.
• Görsel dillerin çoğu, sık kullanılan bazı yapıların kodunu programa kendisi ekleyerek programcıya kolaylık sağlar.

Visual Basic (VB)

• BASIC dilinden türetilen Windows tabanlı program yazmayı sağlayan bir dildir.
• BASIC’ten farklı olarak yapısal (yordamsal) bir programlama dilidir.
• Kullanıcı sayısı az olan veya kısa sürede bitmesi gereken küçük ölçekli projelerde tercih edilir.
• VB.NET’ten önceki son sürümü 1998’de çıkan Visual Studio 6.0 paketinde yer almıştır.

VB.NET

• Microsoft 2001 yılında .NET adını verdiği uygulama geliştirme ortamını tanıtmış ve bu yapıyı (.NET Framework 1.0) kullanan VB.NET, C# gibi programlama dillerini Visual Studio .NET uygulama geliştirme paketiyle birlikte piyasaya sürmüştür.
• VB.NET, VB’den farklı olarak nesneye yönelik bir dildir. – Çok biçimlilik (polymorphism), kalıtım (inheritance), veri soyutlama (data abstraction ) ve sarmalama (encapsulation) gibi tüm NYP özelliklerini içerir.

Delphi

• PASCAL dilinden türetilen görsel programlama dilidir.
• Borland firması tarafından geliştirilen Delphi’nin ilk sürümü 1995 yılında piyasaya sürüldü (VB’de olduğu gibi neredeyse her sene yeni bir sürüm yayınlandı).
• 2003 yılından sonra .NET çatısını kullanan Delphi sürümleri piyasaya sürülmüştür.

Web Tabanlı Programlama

• Sunucunun sadece durağan (statik) sayfaları istemciye (ziyaretçi) göndermesi yerine, ziyaretçiden veri kabul edilmesi (dinamik yaklaşım) gerekliliğinin sonucunda ortaya çıkan programlama yaklaşımıdır.
• Web tabanlı uygulamaların büyük ölçüde platform bağımsız olmaları ve kurulum gerektirmeyen yapıda olmaları (her yerden erişilebilir ve bakımı kolay) günümüzde bu tür uygulamalara olan ilgiyi arttırmıştır.

PHP (Personal Home Page)

• PHP ilk kez Rasmus Lerdorf tarafından, web sayfalarını ziyaret edenleri izlemek amacıyla bir dizi Perl Script (betik) kullanılarak geliştirilmişti.
• Kısa süre sonra başka insanlarının ilgisini çekmeye başlayınca, Rasmus bir script motoru oluşturdu ve web formlarına da destek verdi ve böylece PHP/F1’i biçimlendirmiş oldu.
• Adını duyurdukça bir grup yazılımcının dikkatini çekti ve ortak bir çalışma sonucu PHP3 ortaya çıktı.
• Daha sonra Zend motoru kullanılarak PHP4 yaratıldı.

ASP (Active Server Pages)

• ASP ilk olarak 1996 yılının sonunda Microsoft’un web sunucu uygulaması olan IIS (Internet Information Services) için bir eklenti olarak ortaya çıktı.
• ASP.NET 2002 yılında .NET Framework 1.0 ile birlikte piyasaya sürüldü.
• .NET çatısı sayesinde ASP.NET kodu CLR (Common Language Runtime) kullanan herhangi bir dil ile yazılabilmektedir.

JSP (Java Server Pages)

• JSP 1.0 sürümü 1999 yılında Java’nın ASP ve PHP’ye cevabı olarak Sun Microsystems tarafından piyasaya sürüldü.
• 1.2 sürümünden sonra JSP Java Community Process tarafından geliştirilmeye başlandı.
• Mayıs 2006’da JSP 2.1 sürümü Java EE 5’in bir parçası olarak piyasaya sürüldü.

Yapay Zeka Programlama

• Aslında uzman sistemler ve doğal dil işleme gibi yapay zeka uygulamaları BASIC’ten Pascal’a, C’den Java’ya kadar var olan programlama dillerinin hemen hemen hepsi ile yapılabilir.
• Fakat yapay zeka uygulamaları söz konusu olduğunda daha pratik ve daha hızlı program geliştirmemizi sağlayan bazı diller vardır. Hatta bazı diller özellikle yapay zeka uygulamaları için tasarlanmışlardır.

LISP

• 1958’de MIT’de çalışan John McCarthy tarafından geliştirmiştir.
• Alanzo Church’ün lambda calculus yaklaşımını temel alan LISP, kısa sürede yapay zeka araştırmaları için en çok kullanılan dil haline gelmiştir.
• İçerdiği tek veri türü parantezler ile birbirinden ayrılmış olan listelerdir (bu nedenle ismi LISt Processor kelimelerinden türetilmiştir).
• İlk programlama dillerinden biri olması nedeniyle; ağaç yapıları, otomatik saklama yönetimi ve içderleyici gibi birçok fikre öncü olmuştur.

PROLOG

• 1970’li yılların başlarında Fransa’nın Marseille Aix Üniversitesi’nde Alain Colmerauer ve çalışma grubu tarafından icat edilmiştir.
• Fransızca “Programmation en Logique” kelimesinden gelmektir.
• Prolog mantıksal ve sembolik düşünmeye uygun yapısıyla , problemin tanımlanması ve çözümü için gerekli yöntemlerin geliştirilmesi aşamalarında programcıya yardımcı olan bir dildir.