Programlama Dilleri - Anıl SARIER

FORTRAN

FORTRAN, IBM tarafından IBM 704 bilgisayarı üzerinde fen ve mühendislik uygulamalarını programlamak amacıyla 1950’li yıllarda geliştirilmeye başlanmış, 1960’larda farklı uyarlamaları geliştirilmeye devam etmiştir (Fortran I: 1957, Fortran II: 1958, Fortran IV: 1962, Fortran 66: 1966, …)
Sadece IF, GOTO, DO ifadelerini içeren basit bir dil olduğu için Pascal ve C gibi programlama dilleri geliştirildikten sonra kullanımı azalmıştır.
Bir dilin sözdizimine örnek olarak yaygın biçimde bir “Merhaba Dünya” programı gösterilir. Aşağıda Fortran ile yazılmış bir “Merhaba Dünya” programı verilmiştir:

PROGRAM HELLO PRINT*, ‘Hello World!’ END

COBOL

Sayısal işlemlerin gerçekleştirilmesinde avantaj sağlayan FORTRAN dili giriş/çıkış (I/O) işlerinde yeterli değildir.
Giriş/çıkış işlemlerinin oldukça önemli olduğu ticari uygulamalar için 1959 yılında COBOL dili geliştirilmiştir.
Sayısal ve metin türü verilerin diziler ve kayıtlar gibi veri grupları haline organize edilmesini sağlamıştır.

BASIC

BASIC (Beginner’s All-purpose Symbolic Instruction Code) öğrenmesi ve yazması kolay olan bir dildir.
Bu nedenle genellikle bilgisayar bilgisi az olanlara programlama dili öğretmek için kullanılır.
Microsoft şirketi tarafından geliştirilen QBASIC (QuickBasic), MS-DOS işletim sisteminin belli sürümlerinin parçası olarak sunulmuştur.

Yapısal Programlama Nedir?

1960’lı yılların sonunda ortaya çıkan yapısal programlama (structured programming) kavramı ile uzun ve karmaşık programların, bloklara ayırarak daha kolay biçimde yazılabilmesi mümkün olmaktadır.
Yapısal programlamada programın belirli bir satırına gitmeye yarayan GOTO ifadesinin kullanılmaması, yordamsal (prosedürel) bir yapının tercih edilmesi esastır.

ALGOL

ABD ve Alman bilim insanlarının evrensel bir programlama dili üstünde birlikte çalışmaları sonucunda 1958’de ortaya çıkmıştır.
John Backus ve Peter Naur tarafından yaratılan BNF (Backus-Naur form) olarak bilinen formal dilbilgisine sahip ilk dildir.
ALGOL dili kullanım zorluğu nedeniyle yaygın olarak kullanılmamış olsa da; BCPL, B, C, Simula, Pascal ve PL/I gibi birçok dile öncü olmuştur.

PASCAL

PASCAL programlama dili pek çok öğrenciye bilgisayar programlamayı öğreten ve çeşitli versiyonları bugün hala yaygın olarak kullanılmaya devam eden en önemli programlama dillerinden biridir.
Bilgisayar bilimcisi Niklaus Wirth 1970’te yapısal programlamayı derleyiciler için daha kolay işlenir hale getirebilmek amacıyla PASCAL’ı geliştirmiştir. Adını matematikçi ve düşünür Blaise Pascal’dan almıştır.
Wirth, PASCAL’dan başka Modula-2 ve Oberon programlama dillerini de geliştirmiştir. Bu diller Pascal’a benzerler ve ayrıca nesneye yönelik programlamayı da desteklerler.

AT&T Bell laboratuvarlarında, Ken Thompson ve Dennis M. Ritchie tarafından UNIX İşletim Sistemi’ni geliştirebilmek amacıyla B dilinden türetilmiş yapısal bir programlama dilidir.
Geliştirilme tarihi 1972 olmasına rağmen yaygınlaşması Brian W. Kernighan ve Dennis M. Ritchie tarafından 1978’de yayımlanan “C Programlama Dili” kitabından sonra olmuştur.
İşletim sistemleri, gömülü sistemler, sürücü yazılımı ve hız gereken her türlü işlemde kullanılan bir dildir.
70’li ve 80’li yıllarda birçok farklı uyarlaması geliştirildikten sonra, 1989’da ANSI tarafından standart bir C dili tanımlanmıştır (ANSI C)

Nesneye Yönelik Programlama

NYP’nın altında yatan ana fikir; her bilgisayar programının, etkileşim içerisinde olan birimler veya nesneler kümesinden oluştuğu varsayımıdır.
Bu nesnelerin her biri, kendi içerisinde veri işleyebilir, ve diğer nesneler ile çift yönlü veri alışverişinde bulunabilir.
NYP’dan önce var olan yaklaşımda (yordamsal programlama), programlar sadece bir komut dizisi veya birer işlev (fonksiyon) kümesi olarak görülmekteler.

C++

Simula dili ile ortaya çıkan nesneye yönelik yaklaşım Bjarne Stroustrup tarafından C diline uyarlanmış ve ortaya C++ çıkmıştır (1983).
Günümüzde en çok kullanılan dillerden biri olan C++, C dilinin hız ve esneklik gibi tüm iyi özelliklerini korumuştur.
1998 yılında ANSI/ISO tarafından Standard C++ yayınlanmıştır.

JAVA

Java, Sun Microsystems mühendislerinden James Gosling tarafından geliştirilmeye başlanmış açık kodlu, nesneye yönelik, ortamdan bağımsız, yüksek verimli, çok işlevli, yüksek seviye, adım adım işletilen (interpreted) bir dildir.
Interaktif TV’ler ve küçük cihazlarda kullanılmak üzere tasarlanan JAVA, platform bağımsızlığı sayesinde geniş kullanım alanı buldu.
JAVA’nın senktaksı C ve C++ dillerine benzemekle birlikte daha basit bir nesne modeli ve daha az alt seviye olanakları içerir (işaretçi kullanımı yoktur).

C++ ve JAVA’nın iyi yönlerini bünyesinde barındıran yeni bir dildir (2001).
Bu dilin tasarlanmasına Pascal, Delphi derleyicileri ve J++ programlama dilinin tasarımlarıyla bilinen Anders Hejlsberg liderlik etmiştir.
Microsoft tarafından .NET çatısı üzerinde geliştirilen (eski Visual J++’ın yerini alan) C#, JAVA’ya en önemli rakip olarak görülmektedir.
C# görsel programlamaya da olanak sağlar.

Görsel Programlama Dilleri

Grafik Kullanıcı Arabirimi (GUI: Graphical User Interface) kullanan Windows, Linux gibi işletim sistemleri için uygulama geliştirmeye yarayan yeni nesil programlama dilleridir.
Pencere içinde yer alan metin kutuları, butonlar, tablolar gibi elemanları program kodu yazarak değil, görsel olarak pencereye yerleştirmeye olanak sağlar.
Görsel dillerin çoğu, sık kullanılan bazı yapıların kodunu programa kendisi ekleyerek programcıya kolaylık sağlar.

Visual Basic (VB)

BASIC dilinden türetilen Windows tabanlı program yazmayı sağlayan bir dildir.
BASIC’ten farklı olarak yapısal (yordamsal) bir programlama dilidir.
Kullanıcı sayısı az olan veya kısa sürede bitmesi gereken küçük ölçekli projelerde tercih edilir.
VB.NET’ten önceki son sürümü 1998’de çıkan Visual Studio 6.0 paketinde yer almıştır.

VB.NET

Microsoft 2001 yılında .NET adını verdiği uygulama geliştirme ortamını tanıtmış ve bu yapıyı (.NET Framework 1.0) kullanan VB.NET, C# gibi programlama dillerini Visual Studio .NET uygulama geliştirme paketiyle birlikte piyasaya sürmüştür.
VB.NET, VB’den farklı olarak nesneye yönelik bir dildir. – Çok biçimlilik (polymorphism), kalıtım (inheritance), veri soyutlama (data abstraction ) ve sarmalama (encapsulation) gibi tüm NYP özelliklerini içerir.

Delphi

PASCAL dilinden türetilen görsel programlama dilidir.
Borland firması tarafından geliştirilen Delphi’nin ilk sürümü 1995 yılında piyasaya sürüldü (VB’de olduğu gibi neredeyse her sene yeni bir sürüm yayınlandı).
2003 yılından sonra .NET çatısını kullanan Delphi sürümleri piyasaya sürülmüştür.

Web Tabanlı Programlama

Sunucunun sadece durağan (statik) sayfaları istemciye (ziyaretçi) göndermesi yerine, ziyaretçiden veri kabul edilmesi (dinamik yaklaşım) gerekliliğinin sonucunda ortaya çıkan programlama yaklaşımıdır.
Web tabanlı uygulamaların büyük ölçüde platform bağımsız olmaları ve kurulum gerektirmeyen yapıda olmaları (her yerden erişilebilir ve bakımı kolay) günümüzde bu tür uygulamalara olan ilgiyi arttırmıştır.

PHP (Personal Home Page)

PHP ilk kez Rasmus Lerdorf tarafından, web sayfalarını ziyaret edenleri izlemek amacıyla bir dizi Perl Script (betik) kullanılarak geliştirilmişti.
Kısa süre sonra başka insanlarının ilgisini çekmeye başlayınca, Rasmus bir script motoru oluşturdu ve web formlarına da destek verdi ve böylece PHP/F1’i biçimlendirmiş oldu.
Adını duyurdukça bir grup yazılımcının dikkatini çekti ve ortak bir çalışma sonucu PHP3 ortaya çıktı.
Daha sonra Zend motoru kullanılarak PHP4 yaratıldı.

ASP (Active Server Pages)

ASP ilk olarak 1996 yılının sonunda Microsoft’un web sunucu uygulaması olan IIS (Internet Information Services) için bir eklenti olarak ortaya çıktı.
ASP.NET 2002 yılında .NET Framework 1.0 ile birlikte piyasaya sürüldü.
.NET çatısı sayesinde ASP.NET kodu CLR (Common Language Runtime) kullanan herhangi bir dil ile yazılabilmektedir.

JSP (Java Server Pages)

JSP 1.0 sürümü 1999 yılında Java’nın ASP ve PHP’ye cevabı olarak Sun Microsystems tarafından piyasaya sürüldü.
1.2 sürümünden sonra JSP Java Community Process tarafından geliştirilmeye başlandı.
Mayıs 2006’da JSP 2.1 sürümü Java EE 5’in bir parçası olarak piyasaya sürüldü.

Yapay Zeka Programlama

Aslında uzman sistemler ve doğal dil işleme gibi yapay zeka uygulamaları BASIC’ten Pascal’a, C’den Java’ya kadar var olan programlama dillerinin hemen hemen hepsi ile yapılabilir.
Fakat yapay zeka uygulamaları söz konusu olduğunda daha pratik ve daha hızlı program geliştirmemizi sağlayan bazı diller vardır. Hatta bazı diller özellikle yapay zeka uygulamaları için tasarlanmışlardır.

LISP

1958’de MIT’de çalışan John McCarthy tarafından geliştirmiştir.
Alanzo Church’ün lambda calculus yaklaşımını temel alan LISP, kısa sürede yapay zeka araştırmaları için en çok kullanılan dil haline gelmiştir.
İçerdiği tek veri türü parantezler ile birbirinden ayrılmış olan listelerdir (bu nedenle ismi LISt Processor kelimelerinden türetilmiştir).
İlk programlama dillerinden biri olması nedeniyle; ağaç yapıları, otomatik saklama yönetimi ve içderleyici gibi birçok fikre öncü olmuştur.

PROLOG

1970’li yılların başlarında Fransa’nın Marseille Aix Üniversitesi’nde Alain Colmerauer ve çalışma grubu tarafından icat edilmiştir.
Fransızca “Programmation en Logique” kelimesinden gelmektir.
Prolog mantıksal ve sembolik düşünmeye uygun yapısıyla , problemin tanımlanması ve çözümü için gerekli yöntemlerin geliştirilmesi aşamalarında programcıya yardımcı olan bir dildir.